Continuïteit en verandering

Twee jaar geleden, rond deze tijd, arriveerden talloze Oekraïense ontheemden in Nederland als gevolg van de oorlog. In korte tijd organiseerde het Leger des Heils noodopvang, in opdracht van gemeenten. Omdat de oorlog nog niet voorbij is, vangen wij ook in onze regio nog steeds op diverse locaties Oekraïense ontheemden op. In totaal begeleiden wij in de regio Noordwest de opvang van ruim 1500 Oekraïense ontheemden in gemeentelijke opvanglocaties. Wel zijn er in het afgelopen jaar veranderingen geweest van locaties en het soort opvang en begeleiding. 

De opvang van Oekraïners heeft ons als organisatie veel geleerd. Allereerst hebben we geleerd hoe belangrijk het is om snel en effectief te reageren op noodsituaties en humanitaire crises. Daarnaast hebben we geleerd hoeveel veerkracht mensen kunnen tonen in tijden van crisis, en hoe onze steun en zorg het verschil kunnen maken in hun levens.  

Een andere belangrijk les was dat we rekening moeten houden met cultuurverschillen om effectief te kunnen helpen. Zo zijn bijvoorbeeld Oekraïners over het algemeen meer indirect in hun communicatie dan Nederlanders, die bekend staan om hun directheid en openheid. Dit kan leiden tot misverstanden. Ook gaan zij anders om met trauma en stress. Oekraïners zijn meer geneigd om binnen hun gemeenschap steun te zoeken in plaats van via professionele hulp of therapie. Ook merkten wij dat zij meer hiërarchie zijn gewend binnen de samenleving en organisaties, terwijl in Nederland de nadruk meer ligt op gelijkheid en informele omgang. Dit heeft invloed op wat zij verwachten van leiderschap, in dit geval van het management op de opvanglocaties. 

Een inzicht dat ons bijzonder heeft geholpen, is de erkenning dat ontheemd raken een vorm van verlies is. Het is een aspect van de crisis dat vaak over het hoofd wordt gezien, maar dat een diepgaande impact heeft op degenen die het treft. Door hier aandacht aan te besteden, waren we in staat om passende begeleiding en zorg te bieden aan de getroffenen. Eén van onze locatiemanagers in Haarlem (Aline Kramer) heeft een laagdrempelige spelinterventie ontwikkeld in het kader van verlieskunde. Met de spelinterventie kan de begeleider laagdrempelig in gesprek gaan met mensen die uit een andere situatie (land) komen en in Nederland opnieuw richting zoeken voor hun (onzekere) toekomst.  

Ook was en is de toewijding van onze medewerkers en vrijwilligers, ondanks uitdagende omstandigheden, een inspiratie voor ons allemaal. We zijn trots op de solidariteit en medeleven in onze diverse gemeenschappen. Mensen, ongeacht achtergrond, helpen, doneren en werken samen. Dit stemt regiomanager Wilco Wolven positief:

Een jaar geleden schreven wij dat de meeste bewoners hier iets van hun leven proberen te maken, voor zo lang als ze hier zijn. Nu de situatie voortduurt, merken wij dat er bij de Oekraïense ontheemden steeds meer behoefte is aan toekomstperspectief. Hierbij hoort ook de mogelijkheid om meer zelfstandig te wonen in plaats van in een semipermanente noodopvang. In regio Noordwest zijn er om deze reden in Assendelft en binnenkort ook in Haarlem flexwoningen gerealiseerd. Hier wonen voornamelijk gezinnen in woonunits, waar zij een eigen kook- en douchegelegenheid hebben. Het zou mooi zijn als er in de komende periode nog meer van dit soort woonplekken komen. Dit betekent wel een verandering in het soort begeleiding waar behoefte aan is; er zal minder intensieve begeleiding nodig zijn. Waar bijvoorbeeld op de opvangschepen de begeleiding zelfs ook maaltijdverzorging (door een cataraar) inhoudt, wordt er bij flexwoningen door onze medewerkers alleen maar enkele uren per week begeleiding geboden in de vorm van een spreekuur. 

De verhuizing was intens, maar is volgens planning verlopen. De nieuwe bewoners vonden al snel hun plek. Om hen welkom te heten zijn in november de muren van de SoZa voorzien van mooie, kleurrijke schilderingen door onder andere een enthousiaste vrijwilligersgroep van diverse scholen en bedrijven. Hierin is een mooie samenwerking geweest tussen het Leger des Heils en Stichting Present.   

Dat de situatie alweer snel gewoon was, wordt duidelijk door het bezoek van Sint-Nicolaas aan de nieuwe locatie en het kerstfeest dat werd opgeluisterd met kerstbomen in de 6 woonkamers en de hal. Ook werd er oudjaar gevierd met oliebollen. 

In Assendelft heeft de gemeente Zaanstad appartementencontainers gerealiseerd waar men volledig zelfredzaam kan wonen. Vanaf juni 2023 zijn hier 64 tijdelijke flexwoningen door Oekraïense ontheemden in gebruik genomen. Wij bieden daar alleen nog maar enkele uren per week begeleiding in de vorm van een spreekuur. 

Op de Aurora verblijven veelal Oekraïense ontheemden die al bijna 2 jaar in Haarlem verblijven, vanaf het begin dus. Zeker bij hen is de behoefte aan een meer genormaliseerde manier van wonen groot. Om hen een meer zelfstandige manier van leven te kunnen bieden, heeft de gemeente Haarlem 63 tijdelijke woningen gerealiseerd aan de Laan van Decima 2, nu te noemen als Woudplein, naast station Spaarnwoude. Vanaf 29 februari zullen de bewoners van de Aurora verhuizen naar deze nieuwe woningen. Er kunnen straks 130 mensen wonen, met een optie tot uitbreiding met een 17-tal units later dit jaar. Op deze locatie is er minder behoefte aan intensieve begeleiding door het Leger des Heils. Ook hier zal dat zijn in de vorm van een spreekuur. 

In de gemeente Leidschendam-Voorburg hebben geen veranderingen plaatsgevonden. Wel hebben hier mooie initiatieven plaatsgevonden, zoals het zomerfeest. Ook worden er veel activiteiten georganiseerd. Bijvoorbeeld iedere zondagochtend een creatieve workshop, 1 x per maand een creatieve masterclass en meerdere keren per maand een kookworkshop. Periodiek worden er danslessen en spelletjesavonden georganiseerd. Daarnaast wordt er onder meer huiswerkles, Nederlandse les en fietsles gegeven. 

De activiteiten bevorderen de sfeer ten goede, meer bewoners leren elkaar kennen en helpen elkaar. Zo gaan bijvoorbeeld diegenen die Engels spreken mee naar doktersafspraken met Oekraïners die niet goed Engels spreken. Moeders met kinderen/families kunnen ervaringen en informatie uitwisselen over bijvoorbeeld scholen, werk en sporten. Voor alleenstaanden dragen activiteiten bij aan het verminderen van de eenzaamheid en het uitbreiden van hun netwerk. Sommige alleenstaande oudere vrouwen passen bijvoorbeeld op kinderen van jonge alleenstaande moeders.