Durf en daadkracht nodig om bestaansonzekerheid aan te pakken

Op de derde dinsdag van januari presenteerde het Leger des Heils in Nieuwspoort de Barometer, waarin de sociaal-maatschappelijke staat van Nederland wordt geduid. Tijdens deze nieuwjaarsbijeenkomst riep bestuursvoorzitter kapitein Harm Slomp op tot durf en daadkracht om de bestaansonzekerheid waar veel mensen mee worstelen echt aan te pakken. Zijn devies: “Als niemand je ziet staan, zien wij je wel staan. Ieder mens heeft kansen nodig, ook de meest kwetsbaren in onze samenleving.”

Benieuwd naar het verhaal van Kristians? Scroll door naar de video hieronder.

Tijdens de bijeenkomst stonden drie thema’s centraal in de strijd tegen bestaansonzekerheid: de aanpak van dakloosheid, ook onder EU-arbeidsmigranten, de erkenning van gezondheidsproblematiek en het belang van buurtwerk. Barometer-presentator Harm Edens bevroeg een panel van drie deskundigen op deze onderwerpen. Mirjam Bikker, fractievoorzitter van de ChristenUnie, Marjolein Moorman, wethouder in Amsterdam en Stephanie-Joy Eerhart, manager abstinent wonen binnen het Leger des Heils gaven ieder vanuit eigen expertise en werkveld oplossingsrichtingen aan. 

De veldwerkers van het Leger des Heils zien een stijging van maar liefst 20% extra dakloze mensen op straat. Ruim 60% van alle mensen die we ’s nachts op straat tegenkomen, zijn arbeidsmigranten uit de EU. Hoewel het Leger de afgelopen jaren heeft ingezet op extra hulpverlening voor deze groep mensen, blijft de stijging zorgelijk. Kapitein Slomp: “De verhalen uit de praktijk zijn confronterend. De meerderheid van de dakloze EU- arbeidsmigranten komt naar Nederland door bemiddeling van internationale uitzendbureaus. We kunnen wel stellen dat de uitbuiting van EU-arbeidsmigranten inmiddels een bedrijfstak is geworden. Dit moet echt aangepakt worden.”

Een van deze dakloze EU-arbeidsmigranten is Kristians (27). In de video hieronder vertelt hij zijn verhaal. 

Bij deze groep mensen is vaak sprake van een gedwongen koppeling van woon- en werkplek. Als een werkgever deze werknemers ontslaat, raken ze niet alleen hun inkomen, maar ook hun onderdak kwijt. Hier moet harder tegen worden opgetreden door de overheid, vindt ook Marjolein Moorman: “Het zou onze primaire taak als overheid moeten zijn om het op te nemen voor deze kwetsbare mensen in de samenleving. Het kan niet zo zijn dat wij als samenleving wel de vruchten willen plukken van al het harde werk dat zij doen, maar geen zorg willen dragen voor hun omstandigheden.” Mirjam Bikker beaamt dit: “Werkgevers moeten worden aangesproken op hun verantwoordelijkheden. De overheid moet daar een actieve rol in spelen.”

Het doel van het Nationaal Actieplan Dakloosheid is om dakloosheid in 2030 opgelost te hebben. Als medeondertekenaar ziet het Leger dat er aan de preventiekant – het voorkomen van dakloosheid – al mooie stappen zijn gezet, maar de wooncomponent blijft de zwakke plek. De maatschappelijke opvang zit overvol. Sommige mensen verblijven wel 14 maanden in deze noodvoorziening, die eigenlijk bedoeld is voor een verblijf van maximaal drie maanden. Dit komt voor een groot deel door de krapte op de woningmarkt. Uitstroom is vaak niet mogelijk, dus zitten mensen vast. Samen met andere organisaties zien we op dit moment een wachtlijst van ongeveer 1000 tot 2000 mensen die we op dit moment geen plek kunnen bieden. Hier moet iets aan gebeuren. Daarom riep kapitein Slomp de Tweede Kamer in zijn toespraak op om zich tijdens de begrotingsbehandeling van het Ministerie van VWS hard te maken voor drie punten:

1. Er is bij de presentatie van het actieplan 65 miljoen euro extra toegezegd. Dit bedrag moet per direct beschikbaar worden gesteld.
2. De tarieven die veel gemeenten bieden voor opvang blijven achter omdat er in het verleden onvoldoende indexatie heeft plaatsgevonden. We vragen om compensatie van de indexatie van tarieven voor 2024.
3. We vragen ook of de Tweede Kamer de werking van de kostendelersnorm in de praktijk wil opschorten (dus gedogen en niet handhaven) om het delen van woningen beter en sneller mogelijk te maken.

Voorkomen is beter dan genezen. Dat geldt in veel gevallen, maar ook zeker als het gaat over gezondheid en welzijn van mensen. Maar de kosten voor medicatie en de toegang tot gezondheidszorg zijn voor veel mensen een belemmering. Door vroegtijdig problemen te signaleren, kan complexe en dure zorg soms worden vermeden. Wijkverpleging is een van de manieren waarop dit gebeurt. Mirjam Bikker: “Als je kijkt naar de cijfers, maakt het tegenwoordig nog steeds uit waar je wieg staat. In bepaalde wijken in Nederland ligt de levensverwachting tot wel zeven jaar lager. Dat zou niet zo mogen zijn, dat probleem moeten we aanpakken.” Marjolein Moorman: “We maken ons zorgen over stijgende zorgkosten, maar dat kunnen we beheersen door nu te investeren in bestaanszekerheid en preventieve zorg.”

Stephanie-Joy Eerhart: “We zien dat mensen soms te lang moeten wachten op hulp, omdat wachtlijsten erg lang zijn. Een klein probleem kan dan heel groot worden. Snel voorgeschreven medicatie is dan ook geen oplossing. Maar ik kom bijvoorbeeld ook mensen tegen die een partner zijn verloren. Omdat ze geen hulp krijgen bij rouwverwerking, zoeken ze oplossingen ergens anders. En vinden een toevlucht in bijvoorbeeld alcohol. Dat leidt weer tot verslaving, en zo raakt iemand in een neerwaartse spiraal. Als we aan de voorkant mensen helpen, scheelt dat aan de achterkant ontzettend veel.”

Het Leger des Heils heeft verspreid over heel Nederland 130 buurthuiskamers. Op deze plekken ontvangen we jaarlijks 50.000 mensen voor informele schuldhulp, kleding, pastorale gesprekken of gewoon een luisterend oor. Juist in deze buurthuiskamers wordt laagdrempelige hulp geboden en kunnen ernstige problemen op tijd gesignaleerd worden. In de komende jaren wil het Leger uitbreiden naar 200 buurthuiskamers in Nederland. Op deze plekken zien we dat de levens van mensen spectaculair ten goede veranderen. Het zijn plekken waar bestaanszekerheid in de kern kan worden aangepakt: men wordt gezien en gehoord. De sociale basis van bezoekers wordt versterkt en daarmee werken we meteen aan meer gemeenschapszin.

Bestaansonzekerheid aanpakken, is zoiets als een ‘veelkoppig monster’ bestrijden, stelde Harm Edens. Kapitein Slomp gaf daarop aan dat het bestrijden ervan weliswaar tijd kost, maar dat het Leger des Heils zich onverminderd blijft inzetten. Moorman: “Laten we naar elkaar blijven omkijken. Blijf nieuwsgierig naar elkaar, dat kan al een groot verschil maken.” Eerhart sluit zich daarbij aan: “Ik zou willen dat we ons geweten wat meer de ruimte geven, dat we echt proberen iemand gelukkig te maken.” En Bikker besloot met dat we het probleem in de ogen moeten blijven kijken. “Loop niet door, maar sta eens stil. Dat is een opdracht voor ons allemaal.”