Een stralend gebit bij de buurthuiskamer

Als je op straat leeft of weinig geld hebt, is naar de tandarts gaan wel het allerlaatste waar je aan denkt. Maar een verwaarloosd gebit heeft vaak grote impact op je gezondheid. Daarom komt er regelmatig een tandarts naar locaties van het Leger des Heils. Vandaag staat er een rijdende tandartspraktijk voor de deur van het korpsgebouw in Den Helder. Tony: 'Mijn tanden maakten mij ziek. Ik dacht dat ik doodging.'

Het is spitsuur in de buurthuiskamer aan de Vismarkt in Den Helder. In de ene ruimte staat aan lange tafels het ontbijt klaar, in de ruimte ernaast klapt de mondhygiëniste haar mobiele stoel uit achter een paar kamerschermen. Jonge vrijwilligers – studenten Maatschappelijke Zorg van Vonk Alkmaar – lopen druk door de gangen met namenlijsten, modelgebitten en zakjes vol tandenborstels, tandpasta en ragers. 

Vandaag staat de mobiele tandartspraktijk van Dokters van de Wereld voor de deur. ‘Zijn er voor de lunch wel genoeg broodjes voor alle vrijwilligers?’, vraagt kapitein Ton Mostert aan zijn vrouw Sandra. Dit is eigenlijk de vrije dag van het officierspaar. Toch zijn ze vandaag in de buurthuiskamer om alles in goede banen te leiden. Ton: "We vroegen onze bezoekers en deelnemers of ze gebruik wilden maken van het gratis spreekuur. Na enig aanmoedigen gaven veertien mensen zich op. En dankzij een bijdrage van de gemeente Den Helder kunnen zij voor vervolgbehandelingen terecht bij plaatselijke praktijken."

Zo ook Michel, de aanstichter van deze gezellige chaos. Hij woonde en werkte dertig jaar in China, Taiwan, Hongkong en Spanje. Nadat in korte tijd zijn vrouw en vader overleden, besloot hij te gaan reizen. "Eenmaal terug in Nederland was ik blut en leefde ik vijf maanden op straat." Hij vond een baan als postbode en sliep iedere nacht in de daklozenopvang. Daar zag hij bij Hart van Nederland een item voorbijkomen over de mondzorgkaravaan, met gratis behandelingen voor mensen die geen geld hebben voor de tandarts. "Dat kunnen wij hier ook gebruiken, bedacht ik. Als je op straat leeft, is de tandarts het allerlaatste waar je aan denkt." Dus stuurde Michel een brief naar Dokters van de Wereld. Al snel kreeg hij een reactie terug. "Ze wilden langskomen, maar zochten een lokale partij die de organisatie op zich kon nemen. Ik vroeg het Leger des Heils om te helpen. Zo is het balletje gaan rollen."

Intussen stapt de Engelse Tony de kleine bus in voor het intakegesprek. Vrijwilliger Harm van Dokters van de Wereld en student Laura vuren een lijst met vragen op hem af. "Wanneer was je laatste bezoekje aan de tandarts?". ‘Gebruik je medicijnen?’ ‘Ben je bang voor de tandarts?’ ‘Heb je een adres?’ Een adres heeft Tony niet. Als duikinstructeur woonde hij overal en nergens, de laatste jaren zwierf hij rond in Europa. Voor zijn achtjarige dochter die bij zijn Nederlandse ex-vrouw woont, kwam hij naar Den Helder. Daar overnacht hij nu in een bootje in de haven. ‘Ik dacht dat ik dood ging en wilde mijn dochter nog een keer zien’, verklaart Tony. "Ik kreeg infectie op infectie, had overal pijn, kon niet meer goed uit mijn ogen kijken, laat staan werken. Na allerlei onderzoeken en scans ontdekte een tandarts in Julianadorp het probleem: een kaakholte -infectie. Mijn tanden maakten mij ziek. Na een antibioticakuur verdwenen bijna al mijn klachten."

Het is een tragisch voorbeeld van de impact van een slecht onderhouden gebit. "Er zijn mensen die de straat niet meer op durven of een sollicitatiegesprek voeren met een hand voor hun mond", weet Harm, die zich als gepensioneerde inzet voor de mondzorgkaravaan. "Of mensen die altijd pijnstilling moeten slikken. Zonder goede kiezen kun je gezonde, vezelrijke voeding als groenten en fruit niet meer goed eten. Niet goed kunnen kauwen maakt je spijsvertering slechter. Dat kan zelfs leiden tot maag en darmklachten en uiteindelijk tot veel hogere zorgkosten bij een internist." Sinds mondzorg voor volwassenen niet meer wordt vergoed, gaan zo’n 1,5 miljoen Nederlanders niet of nauwelijks naar de tandarts. Harm: "Verwaarloosde mondzorg kost onze maatschappij elk jaar drie miljard euro. Het is goedkoper om de tandarts terug in het basispakket te stoppen."

Tony mag door naar de praktijk op wielen, waar tandarts Xander Meijs en assistent Erik Hamers de tandartsstoel voor hem gereed hebben. "Het moet niet al te comfortabel worden he?", lacht Xander terwijl hij de stoel omlaag zet. "Dan val ik in slaap", grapt Tony. Xander noemt een hele rij tanden en kiezen op die ontbreken in Tony’s gebit. Erik typt ze in het dossier. ‘Ik heb goed nieuws’, zegt Xander. "Je gebit is niet al te slecht. Ik zie wel flink wat tandsteen. En twee gaatjes, die gaan we vullen. Wil je een verdoving?" Tony is wel wat gewend. "Maar ik heb maandenlang pijn gehad, ik ben er zo moe van." "Geen zorgen, ik heb hier verdoving voor een heel leger."

Erik zoekt de nodige materialen bij elkaar en al gauw doen de boor, speekselafzuiger en het magische blauwe lampje hun werk. Zes dagen per jaar stelt tandarts Xander zichzelf beschikbaar voor deze rijdende praktijk. Hij is ervoor uit Hengelo komen rijden en assistent Erik reed vanmorgen om 4.50 uur weg uit Oss. Xander: "Tja, waarom doe je zoiets? Omdat ik het leuk vind om mensen te helpen. Ik realiseer me dat ik het ontzettend goed heb in Nederland, en dat mensen soms buiten de boot vallen. Tandheelkundige zorg is het eerste waar mensen op besparen." Soms komen mensen dertig jaar niet. Maar dat zegt niks. Laatst vond Xander alleen wat tandsteen bij een patiënt die dertien jaar was weggebleven. "Tanden en kiezen moet je niet goed verzekeren, maar goed verzorgen. Dat is de beste verzekering."

Inmiddels is Michel, die de Mondzorgkaravaan naar Den Helder haalde, zelf ook klaar bij de tandarts. Hij mist een hoop kiezen, maar de kiezen die hij heeft zijn prima. Eén is er net gevuld, door de verdoving praat hij een beetje raar. "Zelf kwam ik acht jaar niet bij de tandarts. Deze actie was me vooral te doen om mijn dakloze vrienden te helpen. Zij moeten allemaal een keer terug in de maatschappij. Voor een sollicitatiegesprek moet je er representatief uitzien. Ik kan je vertellen: dat wordt moeilijk zonder gebit." De maanden op straat hebben hem veel geleerd, blikt hij terug. "Bijvoorbeeld dat Nederland niet zo slecht is als je denkt. Mensen willen echt helpen en het Leger is een fantastische zorgorganisatie. Ze hebben hart voor de mens, dat voel je gewoon. Tussen daklozen onderling is een mooie kameraadschap. Je let op elkaar, zorgt voor elkaar. Daklozen komen nog steeds naar me toe voor een praatje. Dat is toch mooi?"