Dakloze mensen niet naar een opvang sturen, maar gelijk een eigen woning geven en van daaruit werken aan herstel. Het is de kern van het programma Housing First van het Leger des Heils. Hoe kan en werkt dit in de praktijk?
Wat is Housing First?
In dit programma van het Leger des Heils krijgen dakloze mensen eerst een eigen huis en werken ze van daaruit aan hun herstel. Vanuit hun woning worden ze intensief begeleid bij al hun problemen. Ze krijgen bijvoorbeeld hulp bij hun financiën en het zoeken naar een opleiding, werkervaringsplek of baan. De mensen die via Housing First een huis vinden, leven soms al jarenlang in de opvang en op straat. Ze hebben meerdere en ernstige problemen tegelijkertijd. Denk aan psychiatrische problemen, een verslaving, een licht verstandelijke beperking. De mensen om wie het gaat, krijgen normaal gesproken nooit een eigen huis.
"Mensen kunnen soms niet geloven dat de toegewezen woning echt van hen is." Dat zegt Katia Maas, die namens het Leger des Heils verantwoordelijk is voor Housing First in Amsterdam. "Een man woonde bijvoorbeeld jarenlang in een tentje in een park aan de rand van Amsterdam. Hij ging rechtstreeks van zijn tentje naar een eigen woning middenin de stad. Hij zei: 'Ik zat in de hel en nu zit ik in de hemel.'"
Hoe goed werkt Housing First?
Internationaal onderzoek toont veelbelovende resultaten. Ruim acht op de tien deelnemers heeft ook na langere tijd nog steeds een dak boven het hoofd. Momenteel wordt Housing First ook in Nederland uitgebreid onderzocht. Het Trimbos-instituut is hier in samenwerking met andere partijen mee bezig. Maas: "Een dak boven je hoofd hebben, is een mensenrecht. Daar zorg voor dragen, is een maatschappelijk probleem dat we met elkaar moeten oplossen. Housing First is het beste alternatief om dakloze mensen te huisvesten."
Kun je mensen zomaar een eigen huis in een woonwijk geven?
Mensen worden gescreend om te kijken of ze zelfstandig kunnen wonen. In bijvoorbeeld Amsterdam is de GGD hiervoor verantwoordelijk. Een voorwaarde is dat je zelf de huur kunt betalen. Dat doe je van je uitkering of inkomen uit dagbesteding of werk. Een andere voorwaarde is dat je hulp en persoonlijke begeleiding accepteert. Je moet ook een goede buurman of buurvrouw zijn. Geen overlast veroorzaken dus.
'Deze man ging rechtstreeks van zijn tentje naar een eigen woning middenin de stad. Hij zei: Ik zat in de hel en nu zit ik in de hemel.'
Waarom krijgen dakloze mensen normaal gesproken geen eigen huis?
Mensen moeten een jarenlange (woon)route afleggen waarin je bewijst dat je zelfstandig kan wonen. In de praktijk komt het er op neer dat dakloze mensen van de ene naar de andere opvang gaan. Soms zitten ze jarenlang vast in dezelfde opvang, omdat er geen doorstroming is. Housing First zet de boel op z'n kop en begint waarmee de gangbare route eindigt: een eigen huis.
Wat is de gedachte achter Housing First?
Een eigen woning zorgt voor rust. Als je je afvraagt waar je ‘s nachts moet slapen, ben je aan het overleven. Al je aandacht gaat dan daar naartoe. Je hebt geen ruimte in je hoofd om na te denken over de lange termijn. Een eigen woning is de eerste stap in het herstel. Mensen herstellen sneller en beter als ze een eigen plek hebben.
Als je in een opvang verblijft en geen perspectief hebt op een eigen woonplek, worden je problemen vaak groter. Langdurige dakloosheid kan leiden tot verslaving of psychische problemen. Maas: "Je zit in een crisis en leeft samen met allemaal mensen die in een crisis zitten. Dat valt niet mee. Je vraagt nogal wat van mensen om op zo'n plek te wonen."
Als je een huis en een adres hebt, ben je iemand. Jouw naambordje staat op de deur. Een huis is een erkenning voor je bestaan. Mensen voelen zich weer mens. Ze krijgen meer eigenwaarde. Met een eigen woning in een buurt maak je weer onderdeel uit van de maatschappij.
In een eigen woning krijgen mensen zorg op maat. Wat kan iemand wel? Dat is altijd het vertrekpunt.
Hoe kan het dat mensen in deze krappe woningmarkt een huis krijgen?
Het Rijk, gemeenten, woningcorporaties en zorgorganisaties als het Leger des Heils hebben daar afspraken over gemaakt. In bijvoorbeeld Amsterdam gaat één op de vijf sociale huurwoningen verplicht naar kwetsbare mensen. Dakloze mensen vallen hier ook onder.
Katia Maas weet dat het soms tot scheve gezichten leidt. "Mensen zeggen wel eens: 'Mijn kind staat al tien jaar op een wachtlijst en krijgt geen woning. En dakloze mensen die hun leven verpesten, krijgen er direct eentje.' Dat is ook lastig te verteren. Maar niemand verpest zijn leven uit vrije wil. We kunnen mensen in onze samenleving niet in de steek laten. Bovendien kost een plek in een 24-uurs opvanglocatie veel meer geld dan een eigen huurwoning."
Een eigen huis krijgen; hoe gaat in de praktijk?
Als iemand in aanmerking komt voor een eigen huis, wijst een woningcorporatie de sociale huurwoning toe.
De woning komt op naam te staan van het Leger des Heils - níet op naam van de client. De huur wordt betaald aan het Leger des Heils, dat optreedt als tussenpersoon. Het Leger des Heils staat garant voor de huur en zorgt dat deze naar de woningcorporatie wordt overgemaakt.
Als het allemaal goed gaat, en de bewoner het zelf wil, komt de woning na twee jaar op de eigen naam. De bewoner betaalt dan rechtstreeks de huur aan de woningcorporatie en hoeft zorg en begeleiding niet meer verplicht te accepteren.
'Een dak boven je hoofd hebben, is een mensenrecht. Daar zorg voor dragen, is een maatschappelijk probleem dat we met elkaar moeten oplossen.'
Heeft Housing First ook nadelen?
Katia Maas kent de meldingen van drugsoverlast of mensen met psychiatrische problemen die 's nachts schreeuwen. "We proberen dit natuurlijk te voorkomen. Mensen die geen controle hebben over hun drugsgebruik, krijgen geen woning. Hetzelfde geldt voor mensen met ernstige psychiatrische problemen die middenin een crisis zitten en daarvoor niet behandeld worden." Als het uit de hand loopt, grijpt het Leger des Heils in. "Mensen verliezen dan hun woning."
Cijfers Housing First
- De Housing First-methode waaide ruim vijftien jaar geleden vanuit Amerika over naar Nederland.
- Met name de afgelopen tien jaar krijgt Housing First in Nederland steeds meer voet aan de grond.
- Via het Leger des Heils hebben ongeveer 600 mensen in Nederlandeen eigen woning gekregen. Dat aantal loopt snel op.
- In Amsterdam krijgen elk jaar zo'n 50 mensen een huis via het programma Housing First van het Leger des Heils.
- Er komt vanuit de overheid structureel €65 miljoen euro per jaar extra beschikbaar voor Housing First.
