'Arbeidsmigranten laten we hier op straat sterven’, kopt de Telegraaf in april 2024. Kapitein Harm Slomp, bestuursvoorzitter van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg, luidt in een opiniestuk de noodklok over het lot van dakloze EU-migranten in Nederland. Veldwerkers van het Leger, die dak- en thuisloze mensen op straat opzoeken om praktische hulp te bieden, constateerden een stijging van maar liefst 20 procent dakloze mensen op straat. Meer dan 60 procent van de mensen die zij op straat tegenkomen, is een dakloze EU-migrant uit bijvoorbeeld Polen, Bulgarije of Roemenië.
In ons land werken ruim 800.000 arbeidsmigranten uit Europese landen. Ze komen naar Nederland door bemiddeling van internationale uitzendbureaus en inleenbedrijven. Een deel van hen doet fysiek zwaar werk waar moeilijk mensen voor te vinden zijn: seizoenswerk in kassen, orderpicking of werk in slachthuizen. Via de uitzendbureaus kunnen ze aan de slag bij werkgevers, waarbij ze ook onderdak krijgen. Dit brengt deze mensen in een kwetsbare positie: als ze hun baan kwijtraken, zijn ze direct dakloos. Sommigen vinden snel een nieuwe baan met onderkomen, anderen staan op straat, met alle ellende van dien. Volgens een ruwe schatting stierven afgelopen jaar meer dan vijftien dakloze EU-migranten op straat in Nederland.
Als ze hun baan kwijtraken, zijn ze direct dakloos
Het Leger des Heils trekt zich het lot van deze mensen aan en heeft sinds kort vier opvanglocaties voor dakloze EU-migranten: in Eindhoven, Arnhem, Den Haag en Rotterdam (enkele bedden). Daarnaast doet het Leger begeleiding en belangenbehartiging van deze groep. Merve Yikilmaz is verantwoordelijk voor de landelijke coördinatie van de hulp aan EU-burgers: "We zagen dakloze EU-burgers in de dagopvang komen en we zagen hen afglijden. Zovelen zijn overleden. Ze drinken zich kapot, vallen in de gracht, worden ziek, worden vermoord. Dat gaat me aan het hart. Fijn dat we hen nu meer hulp kunnen bieden. De opvang in Eindhoven is daarvan een prachtig voorbeeld."
Pilot in Eindhoven
In Eindhoven is met veel inzet een pilot gerealiseerd voor kortdurende opvang. Sinds eind december 2023 worden hier goede resultaten geboekt. Locatiemanager Miriam Cremers: "Een leven op straat is voor niemand goed. Daarom willen we deze mensen toekomstperspectief bieden in de vorm van werk of terugkeer naar land van herkomst. Eind vorig jaar gingen we om de tafel met vier partijen die in Eindhoven maatschappelijke opvang bieden om een oplossing te bespreken. Daarna ging het snel. Ik kreeg groen licht om een tijdelijke opvang te realiseren in een paviljoen naast de winternoodopvang op het Trade Forum, aan de rand van de stad. Daar bieden we dakloze EU-migranten een plek waar ze op adem kunnen komen en onder begeleiding kunnen werken aan een oplossing."
Strikte gedragsregels
De opvanglocatie is alleen bedoeld voor gemotiveerde arbeidsmigranten, die daadwerkelijk aan de slag willen om hun leven weer op orde te krijgen. Miriam noemt het een perspectiefplek. Er is dagelijks een begeleider van het Leger des Heils aanwezig en een beveiliger. Naast een strakke dagindeling gelden er strikte gedragsregels. Als we Miriam half juli spreken, somt ze vol enthousiasme de tot dan toe behaalde resultaten op. "We konden al 126 mensen onderdak bieden en voor zo’n 80 procent van hen een oplossing vinden. Het geheim: naast de eigen motivatie, is begeleiding heel belangrijk. Iemand die de mensen weet op te peppen en te motiveren." De mensen voor wie dat niet lukt, bijvoorbeeld omdat er sprake is van ernstige verslavingsproblematiek, kunnen helaas geen onderdak vinden op deze locatie. "We bieden geen verslavingszorg. Als dat speelt, bespreken we de optie om terug te gaan naar het land van herkomst en daar in detox te gaan", aldus Miriam.
Drie weken
De pilotlocatie is nadrukkelijk niet bedoeld voor permanente opvang, de mensen mogen er maximaal drie weken blijven. Dat kan eventueel worden verlengd met nog eens drie weken, maar alleen als er zicht is op perspectief. Is er na de verlenging geen oplossing gevonden, dan komt het verblijf tot een einde. "Gelukkig komt dit nauwelijks voor", weet Miriam. "Mijn ervaring tot nu toe is dat mensen zelfs al ruim voor die drie weken weg zijn. De gemiddelde verblijfsduur is nu elf tot dertien dagen. Het lukt tot dusver vrij snel om oplossingen te vinden voor de mensen die hier terechtkomen. Dat is heel bemoedigend." Het nieuws over de opvang in Eindhoven bereikte ook andere steden. Arnhem, Den Haag en Venlo klopten aan de deur om te bekijken of ze ook zoiets kunnen starten. Ruimhartig deelt Miriam alle informatie; dat leidde in Den Haag al tot een soortgelijk project. Tot slot het beste nieuws: de Eindhovense pilot is verlengd tot november 2025 en de gemeente zoekt naar een permanente locatie van betere kwaliteit. Met een beetje geluk logeren de EU-migranten straks in een stenen gebouw in plaats van in een tent. Miriam is tevreden. Meer tijd, meer comfort… minder vertwijfelde mensen op straat. Haar tomeloze inzet is niet voor niets geweest.
PILOTS
In de tweede helft van 2024 loopt in zes gemeenten een pilot voor de opvang van dakloze EU-arbeidsmigranten: in Amsterdam, Rotterdam, Den Haag, Utrecht, Eindhoven en Venlo. Deze pilot vloeit voort uit het Plan van Aanpak Kwetsbare Dakloze EU-burgers van de Rijksoverheid.
