Ervaringsdeskundigheid, een begrip an sich, maar van grote waarde binnen de organisatie. Elizabeth Meulman en Stephan den Boer zijn allebei ervaringsdeskundige en vertellen graag meer over hun werk en welke uitdagingen het werk met zich meebrengt.
Wat is ervaringsdeskundigheid?
Elizabeth: iedereen heeft ervaringen. Leuke en minder leuke ervaringen. De minder leuke ervaringen kan je gebruiken anderen te helpen die een soortgelijke ervaring hebben meegemaakt. Door een opleiding te doen, leer je om anderen te helpen vanuit jouw eigen ervaringen. Mensen kunnen namelijk vastlopen door heftige ervaringen, zoals bijv. verlies van een dierbare of in aanraking komen met agressie, enz. Door jouw ervaring kan je ze helpen hiermee om te gaan. En dat noemen we ervaringsdeskundigheid.
Stephan: Heb je even? Ervaringsdeskundigheid is het vermogen om je levensontwrichtende ervaringen zoals verslaving, trauma, misbruik, rouw etc. in te zetten voor het herstelproces van iemand anders. Het vergt dat je je levensontwrichtende ervaringen hebt doorleefd, een plek hebt gegeven, verwerkt hebt (al is het de vraag of je alles altijd kan verwerken) en het daarna professioneel in kan zetten. Daar is scholing, intervisie, coaching en een gezonde dosis reflectievermogen voor nodig. Als ervaringsdeskundige ben je altijd in eerste plaats zelf nog in herstel en daar moet ruimte voor zijn.
Als ervaringsdeskundige ga je niet boven, niet onder, maar naast iemand staan. Je ziet de mens achter het gedrag
Wat houdt het werk als ervaringsdeskundige in?
Elizabeth: Ik gebruik mijn ervaringen om anderen te helpen. Dit doe ik o.a. door het delen van mijn eigen ervaringen, maar vooral door goed te luisteren naar de ander. Het is belangrijk dat iemand zich gehoord en serieus genomen voelt. Bijv. als je een dierbare verloren hebt dan hoor je vaak “geef het een plekje”. Goedbedoeld, maar je gevoel kan je niet in een keukenkastje zetten. Door deze opmerking voelt iemand zich niet serieus genomen. En kan deze opmerking zelfs kwetsend zijn. Als ervaringsdeskundige ga je niet boven, niet onder, maar naast iemand staan. Je ziet de mens achter het gedrag. Een ander deel van ervaringsdeskundige is voorlichting geven. Door te vertellen wat het met iemand doet als je in een bepaalde situatie zit en niet wordt begrepen. Want onbegrip richt meer schade aan dan menigeen kan bedenken.
Stephan: Toen ik nog op De Wending werkte, probeerde ik vooral naast deelnemers te staan. Laten zien wat ik gedaan heb en nog doe en ze duidelijk maken dat ik ook nog steeds maar een simpele ziel ben die worstelt. Geen herstelheld, maar iemand die nog steeds mensen nodig heeft die hem een spiegel voorhoudt. Verder denk ik dat je als ervaringsdeskundige vaak op een diepere laag werkt. Ik zie op een kilometer afstand of iemand gebruikt heeft of oneerlijk is en zij zien dat ik het zie. Dit maakt ellenlange welles/nietes gesprekken overbodig waardoor je sneller bij de kern van iemand komt. Ook heb ik het altijd als een taak gezien om duiding te geven aan collega's, uitleggen hoe verslaving, trauma en misbruik doorwerkt in iemands leven zodat er ook begrip komt voor onze deelnemers. Vaak zit er onder het gedrag van onze deelnemers een wereld van angst, verwaarlozing en donkerte en ik denk dat we het veel meer daar over mogen hebben in plaats van over specifiek gedrag.
Hoe zetten jullie ervaringsdeskundigheid in?
We hebben een flink aantal ervaringsdeskundigen in Oost en daar zijn wij blij mee. Wij organiseren intervisie voor hen, geven waar nodig coaching en doen aan deskundigheidsbevordering. Wij zijn echter van mening dat ervaringsdeskundigheid veel gerichter en efficiënter ingezet kan worden. Er loopt nu een pilot op de Bosweg in Arnhem waarin wij ervaringsdeskundigheid flexibel inzetten. Dit houdt in dat een aantal ervaringsdeskundigen een deel van hun uren op de Bosweg zijn en andere dagen op andere locaties zijn. Een soort flexpool zeg maar. Wij zouden dit graag op alle locaties in Oost willen doen zodat er overal gericht gebruik van ervaringsdeskundigheid gemaakt kan worden.
Verder geven wij presentaties en klinische lessen aan teams. Ook geven wij de Okee training. Dit is een training waarin collega's met hun eigen herstel aan de slag gaan. 75 procent van de medewerkers heeft ervaringskennis (dus levensontwrichtende ervaringen) en wij zien het als onze taak om collega's te helpen hiervan te herstellen en het eventueel later in hun werk in te zetten.
Wij denken ook mee als het gaat om participatie en wonen in de wijk. Het Leger des Heils heeft mooie plannen op deze thema's en wij denken dat wij hier een rol in hebben te vervullen.
Welke uitdagingen brengt het werk met zich mee?
Elizabeth: Doordat mijn ervaringsdeskundigheid is ontstaan door wat ik heb meegemaakt kan een situatie te dichtbij komen waardoor het mij raakt. En uit balans brengt. Het mooiste is dan dat ik met andere ervaringsdeskundigen kan sparren over dat wat er speelt. We begrijpen elkaar en we kunnen elkaar hier dan ondersteunen door te luisteren en ervaringen te delen.
Stephan: Als ervaringsdeskundige zet je eigen ervaringen in. Dat vereist kwetsbaarheid. Dat is een mooi iets, maar aangezien je zelf nog in herstel zit, raakt het soms ook aan zaken die je zelf nog niet verwerkt hebt. Dit kan je niet vermijden. Daarom is goede intervisie, coaching en begeleiding ook zo belangrijk. Net zoals bij onze deelnemers zit er ook bij ervaringsdeskundigen een hele wereld onder de oppervlakte en daar moet zorg voor zijn. Dit geldt overigens voor al het personeel van het Leger des Heils. We moeten zuinig zijn op elkaar en in de waan van de dag vergeten we dat wel eens. Wat ik zo fijn vind aan werken met andere ervaringsdeskundigen is dat, voordat we het over inhoudelijke zaken gaan hebben, er eerst voldoende aandacht voor elkaar is. Pas als alle rotzooi eruit is, is er ruimte voor de inhoud. Dat gun ik iedereen.
Wat zijn jullie belangrijkste doelstellingen voor het komende jaar?
We hebben mooie plannen als het gaat om ervaringsdeskundigheid. Onze voorgangers hebben voor bepaalde zaken gestreden en nu is het aan ons om deze zaken ook echt verankerd te krijgen in de organisatie. Dat begint met beleid. We hebben een beleidsstuk dat door het MT (Management Team) moet en als dat akkoord is dan kunnen we gaan beginnen met het implementeren van onze plannen. Verder zijn we hard aan het werk om de teams op de hoogte te brengen van onze ideeën over ervaringsdeskundigheid, ervaringsdeskundigen te begeleiden en zijn we op zoek naar nieuw talent. Er is nog genoeg te doen, maar we vertrouwen het proces en zijn onderweg.
