Naast iemand blijven staan en niet opgeven

Donja is al meer dan 5 jaar persoonlijk begeleider bij Housing First in Den Haag. Ze helpt deelnemers die via Housing First een huis hebben gekregen en die vaak vanaf nul hun leven weer moeten opbouwen. Donja legt uit wat Housing First nou zo bijzonder maakt, en wat haar rol als persoonlijk begeleider is.

Housing First is er voor mensen die vaak langdurig dakloos zijn geweest en geen dak boven hun hoofd hebben. Donja vertelt: ‘‘Huisvesting is een recht. Wat het verschil is tussen Housing First en andere begeleiding is dat de cliënten niet echt aan voorwaarden hoeven te voldoen om meteen een huis te krijgen, maar de start is het krijgen van een huis. Zij hoeven niet eerst te laten zien dat ze er klaar voor zijn om zelfstandig te wonen. Het is ook bewezen dat als mensen een huis hebben, dat ze van daaruit de rust vinden om het leven weer een beetje op te bouwen, dat ze weer waardigheid hebben, dat ze weer meedoen in de maatschappij. Want je hebt een woning, je hebt een postadres, en dan zijn mensen al zo blij dat ze een woning hebben, en dan zie je dat mensen al helemaal opbloeien en weer zin in het leven hebben, en ook weer durven dromen’’. De enige voorwaarden voor een huis zijn in principe de bereidheid om begeleiding te krijgen, hulp van budgetbeheer of bewindvoering, en dat ze geen overlast veroorzaken voor buren.

Na een lange tijd op straat geleefd te hebben, is het vaak enorm wennen voor deelnemers om weer een huis te hebben. Daarnaast kunnen deelnemers ook nog steeds last hebben van bijvoorbeeld een verslaving. Donja begeleidt haar deelnemers bij praktische zaken zoals het inrichten van hun nieuwe huis, het creëren van structuur in hun leven door bijvoorbeeld dagbesteding, omgaan met financiën en het ontwikkelen van woonvaardigheden.

Naast alle dingen die geregeld moeten worden, en de gesprekken over de voortgang van het herstel van de deelnemer, is er ook ruimte voor ontspanning: ‘‘Het mooie is dat wij ook tijd krijgen als persoonlijk begeleiders om met onze deelnemers leuke dingen te doen, zoals een ijsje eten op het strand of ergens lunchen.’’ Even iets heel anders doen dan gesprekken over financiën, verslaving of samen naar de rechtbank toe gaan, dat motiveert.

De vraag ‘wat doet een persoonlijk begeleider bij Housing First nou eigenlijk?’ is volgens Donja haast niet te beantwoorden. Bij elke deelnemer is het maatwerk: elke deelnemer heeft een ander verhaal, andere behoeftes, andere nood. En daar sluiten de persoonlijk begeleiders op aan. 

‘‘Het begint met echt een relatie opbouwen en vertrouwen winnen, zien wie de cliënt is en wat hij wil, en wat zijn behoeftes, ideeën en dromen zijn’’. Sommige cliënten weten niet wat ze willen of nodig hebben, doordat ze lange tijd niet de ruimte in hun leven hadden om daarover na te denken, omdat ze moesten overleven op straat. Maar door deelnemers te helpen realiseren dat ze weer kunnen en mogen dromen over hun toekomst, en dat er iemand is om te helpen die dromen waar te maken, zetten deelnemers stappen richting herstel. Iemand iets opleggen helpt niet, maar werken vanuit iemands eigen motivatie kan voor stappen vooruit zorgen.

‘‘De basis van wat wij bij Housing First doen is ‘er gewoon zijn’. Soms gaat het een tijdje heel goed en heeft een deelnemer daarna een enorme terugval, en dan is het nog steeds gewoon naast diegene staan, er zijn en diegene er weer doorheen halen en ondersteunen’’. Donja vertelt over een deelnemer die in minder dan een half jaar tijd, mede door de begeleiding van Donja, van een verslaving af kon komen en een baan kon vinden die hij graag wilde. Na een tijdje ging het wat minder goed op zijn werk en kreeg hij een terugval. Het is dan aan Donja om hem te blijven bemoedigen en hem te helpen inzien wat hij al wél heeft bereikt: ‘‘En ook dat is een succes: dat je niet terugvalt en daarin blijft hangen, maar hoop blijft hebben en een volgende baan zoekt’’. De kracht van Housing First is dan ook volgens Donja: vallen en weer opstaan. ‘‘We geven niet op!’’.

De ene deelnemer heeft meer begeleiding nodig dan de andere, en daarom kan het voorkomen dat een deelnemer meerdere persoonlijk begeleiders heeft. ‘‘Je hebt dan meer tijd om een band op te bouwen en het resultaat is dat je ziet dat dat de cliënten goed doet, en dat ze heel open zijn in wat ze bezig houdt en dat je ze daardoor beter kunt helpen. En ze kunnen meer zichzelf zijn.’’ Ze komen eerder met eventuele problemen of hulpvragen, waardoor er ook sneller een oplossing gezocht kan worden.

Als persoonlijk begeleider heeft Donja contact met veel verschillende organisaties – partners – in de stad. Als een deelnemer hulp nodig heeft bij psychische problemen, en Donja kan hem daarbij niet helpen, schakelt ze andere zorginstellingen in die hulp kunnen bieden. Maar ook voor de praktische zaken, zoals het inrichten van een leeg huis, kent Donja partners die willen helpen. Een voorbeeld is Sociaal Fonds, die bijvoorbeeld helpt bij het leggen van vloeren of aanschaffen van witgoed. Ook IKEA heeft bijvoorbeeld geholpen door giften in de vorm van meubels. Donja helpt de deelnemer om van een huis een thuis te maken.