Steekje los of een knoopje vast?

Niet over het hoofd te zien, dat charisma van haar. Daar zou zij zelf wel voor zorgen. Als zonnige verpleegkundige, als gastvrouw bij een lokaal radiostation, als vrijwilliger in de hospice, als begeleider bij De Zonnebloem. Truus is zo’n vrouw die zomaar je lievelingsbuurvrouw zou kunnen zijn. “Ik vermaak me al gauw met mensen, en nog beter met wat wijntjes erbij, haha!”

Maar zelf om hulp vragen wanneer nodig? Onacceptabel. Nog liever in weer en wind buiten ronddwalen. Nog liever letterlijk op een strandbedje liggen dan aankloppen bij vrienden, familie of de gemeente. De schaamte deed elke zon ondergaan en in de wind van de duinen hoort niemand je, toch?

Dit aangezicht is bijna niet te rijmen met de vrouw die ik zelf pas jaren later voor het eerst ontmoette. Een kleine, coquette dame van boven de zestig. Met een hip bobline kapsel, strakke gekleurde broeken en van die kleine sjaaltjes waar de meeste mensen meteen bejaard van zouden worden, maar die zij vol allure goed kon hebben. Toch was het echt gebeurd. Een slechte relatie, een verbroken relatie, een depressie, te diep in de glaasjes wijn gekeken, baan kwijt, schuldenlast, aangestrand.  

Ze jatte weleens wat uit winkels. Vaak ging het dan om verzorgingsproducten, alles om de uiterlijke schijn op te kunnen houden. En dan niet effe zo’n huismerk dagcrème van de Lidl hè. Ben je gek. Ik moest altijd hardop lachen als ik haar goudeerlijke reacties las in een proces-verbaal van de politie: “Waarom ik dat heb gepakt, vraagt u? Omdat Estée Lauder uitstekende producten levert, echt een topmerk!” Of ze nam cadeautjes mee voor vrienden vanuit de overtuiging dat je anders echt niet aan kan komen zetten op een verjaardag. “Te gênant voor woorden.” Ik kreeg vaak het idee dat haar financiële problemen haar zodanig belemmerde om te kunnen zijn wie ze graag wilde zijn -sprankelend, zorgzaam en attent- dat dit een dagelijkse strijd vormde.

Ze deed zo haar best. Noodgedwongen elke vrijdag naar de Voedselbank. Keer op keer teleurgesteld worden door de bewindvoerder dat er geen extraatje beschikbaar was. Gratis spullen halen bij de Kringloop, en daarmee haar woning toch op een of andere manier een luxe Rivièra Maison-achtige uitstraling geven. Maar wat was ze streng voor zichzelf. Het was nooit goed genoeg, het kon altijd beter. En zielig doen was een no go. Dus opstaan, doorgaan, harder, sneller, bijten, vechten, rennen, en maar volhouden. Haar behandelaar noemde dit een ‘geïnternaliseerd gevoel van falen, schuld en afwijzing’. Iets waardoor zij soms ook zo boos kon worden op zichzelf en haar leven dat ze, voor ze het wist, al weer een stuk lingerie in haar jaszak had gefrommeld. Ook geen Lidl huismerk.   

Haar grootste faalangst was helaas al uitgekomen; haar zoons hadden het contact met haar verbroken. Ze wist inmiddels van zichzelf ook wel dat de altijd gezellige Truus een illusie was. Haar harde benadering van opstaan en doorgaan, bijten en vechten, was bij haar kinderen nooit in de smaak gevallen. Ook ik kon soms een angstaanjagende blik verwachten als ik haar een spiegel voorhield. Dan moest ik heel voorzichtig m’n woorden kiezen om geen Rivièra Maison kaarsenhouder naar m’n hoofd te krijgen. Een zacht ei zou ze nooit worden maar ze wilde wel veranderen, voor haar jongens. Ze vertelde me trots dat ze Crodino had ontdekt, een non-alcoholische aperitief. Ook een geweeeeeldig product, legde ze uit, want zo kon ze tóch haar dagelijkse cocktailmomentje behouden in stijl, zonder vervolgens haar reputatie te verGall&Gallen. Ik bracht ook weleens tweedehands boeken voor haar mee omdat lezen haar hielp om minder te piekeren en beter te slapen. Om even in een andere wereld dan haar eigen werkelijkheid te kunnen verdwalen.   

Bij één van mijn laatste huisbezoeken aan haar waren er onderweg twee knopen van mijn winterjas los geraakt. Zonder enige twijfel neemt ze de jas van me over en pakt haar naaidoos. “Och kind, dat maak ik wel even voor je, ik wil niet dat je kou lijdt.” Ze geeft me nog een kop thee voordat ze aan de slag gaat en zo zitten we daar even, in stilte. Als ze opkijkt, glimlacht ze naar me. Hier is dan de sprankelende, zorgzame, attente Truus.