Waarom je het beste herstelt als je dit met anderen doet

In de hulpverlening bij het Leger des Heils komen we veel schade tegen op het gebied van relaties. Er gaat veel mis tussen ouders en kinderen, geliefden, vrienden, buren, collega’s en in families. En dat laat soms diepe sporen of zelfs trauma’s achter. Het helen van die trauma’s, herstellen van relaties en aangaan van nieuwe, waardevolle contacten is dan ook een belangrijk onderdeel op weg naar herstel. 

In de moderne geestelijke gezondheidszorg gaan mensen zelf, gesteund door hun naasten, op zoek naar antwoorden en inzichten in wat hen is overkomen en in welke situatie ze zich nu bevinden. Naasten, en maar in mindere mate professionele hulpverleners, spelen in dat proces een belangrijke rol. Deze aanpak is de basis voor het zogenaamde ‘herstelgericht werken’ – een methode die het Leger des Heils gebruikt in de hulpverlening. Hierin zijn drie dingen belangrijk. 

1. Het werken in een triade: een naaste wordt betrokken bij het hulpverleningstraject. 
2. Het gebruiken van andere hulpverleningsmethoden waarin een naaste onderdeel is van het traject.
3. Het inzetten van ervaringsdeskundigen. 

In de hulpverlening wordt steeds meer gebruikt gemaakt van een zogenoemde triade. Hierbij staan drie mensen om de deelnemer heen: de naaste, de professional en een beleidsmaker. De deelnemer staat in het midden van deze triade en heeft de regie over zijn of haar eigen leven. De naaste wil steun bieden aan de dierbare die psychische of verslavingsproblemen heeft. De professional helpt de deelnemer en de naaste om de sociale context van de deelnemer te versterken. De beleidsmaker is verantwoordelijk voor de kwaliteit van de zorg, dus ook voor het betrekken van naasten. In het herstelplan van de cliënt (of zoals het Leger des Heils iemand noemt: deelnemer) wordt diens omgeving op deze manier meegenomen. Er wordt aan het begin van een hulpverleningstraject niet alleen een intake gedaan met degene die hulp vraagt, er is ook een netwerkintake. De naasten van de deelnemer praten mee en steunen in het herstelproces. 

Het Leger des Heils geeft trainingen aan hulpverleners op het gebied van netwerkondersteuning en domeinoverstijgend werken. Hierin krijgen hulpverleners handvatten om te werken met naasten in een hersteltraject en het bouwen aan een nieuw netwerk met de deelnemer.

In Amsterdam werkt de hulpverlening voor volwassenen met de methode SRH: Steunend Relationeel Handelen. In de jeugdzorg wordt binnen de behandelingen veel gewerkt met systeemtherapie. Het Leger des Heils is een pilot gestart met een JIM (door Jouw Ingebrachte Mentor), waarbij het kind of de jongere zelf  iemand uit de eigen omgeving mag aandragen die een mentor voor hem of haar wordt. Sommige gedragswetenschappers maken gebruik van de Yucel-methode, ontwikkeld door Mehmet Yucel. In deze methode is er aandacht voor de context van een deelnemer - van ingesleten patronen tot hoe relaties de gevoelens van diegene kunnen beïnvloeden. Met het bouwen van een ‘Yucelopstelling’ kunnen gezinsleden bespreken hoe ze samen weerbaar zijn.

Het Leger des Heils maakt steeds meer gebruik van ervaringsdeskundigen in de hulpverlening. Rob Bakker, coördinator Ervaringsdeskundigheid bij Leger des Heils Noordoost, vertelt: “Ik ben mijn ervaringsdeskundigheid pas gaan inzetten toen ik al een tijd hulpverlener was. Iedereen heeft dingen meegemaakt in het leven en lessen geleerd, en het is heel  gezond om die professioneel in te zetten. Een relatie aangaan met een deelnemer is daarbij heel belangrijk. Professionele nabijheid noem ik dat. Dan bedoel ik natuurlijk geen liefdesrelatie, of dat je altijd beschikbaar bent. Hulpverleners vinden  dat weleens lastig. Ze denken: straks ben ik er niet meer, dus misschien moet ik wat afstand houden. Maar zo werkt het  helemaal niet. Het maakt niet uit dat je relatie eindig is; wees beschikbaar in het hele traject.” 

Natasja Schreuder, ervaringsdeskundige bij het Leger des Heils in Amsterdam, beaamt dit: “De meeste mensen in de hulpverlening hebben enorme trauma’s en hechtingsproblematiek. Opnieuw leren hechten kan alleen door nieuwe  relaties aan te gaan met mensen die jouw vertrouwen niet beschamen. Daar zie ik een rol voor hulpverleners: zij kunnen investeren in de relatie met jou en je het vertrouwen geven dat je er mag zijn. Er zijn allerlei methodieken voor herstel, en die zijn vaak heel oplossingsgericht. Er moeten allerlei resultaten worden geboekt op verschillende leefgebieden. Maar soms moet een deelnemer eerst een half jaar tegen je aan kunnen praten, voordat je er samen achter komt waarom het op al die leefgebieden niet goed gaat. Als ervaringsdeskundige focus ik me daarom vooral daarop: het opbouwen van een vertrouwensrelatie. Iemand die zegt: ‘Het geeft niet dat je niet oké bent. Ik weet hoe het voelt.’” 

Aron Kroon: “Bij de Herstelacademie, een ontmoetingsplek voor ervaringsdeskundigen, bieden we mensen de  gelegenheid om weer te oefenen in het aangaan van gezonde relaties. De mensen die binnenkomen kennen vaak veel pijn en ontwrichting. En allemaal kennen ze gebrokenheid op het gebied van relaties. Ikzelf ook. Hierin kunnen we samen heel veel leren en herstellen. Kijk, het woord hulpverlener is eigenlijk al een ongelijkwaardige term. Ik weet dat er maar een dunne lijn is tussen werken in de hulpverlening of zelf hulp nodig hebben in je leven. De relatie die ik aanga met medemensen die aan het herstellen zijn, kan heel gelijkwaardig zijn. Zomaar een voorbeeld: ik heb ooit mijn bruiloft ook op de woonlocatie gevierd waar ik werkte, samen met mijn vrouw. Trouwjurk en trouwpak aan, en een deel van de bruidstaart mee. Dit belangrijke moment in mijn leven wilde ik niet gescheiden houden van de mensen waar ik dagelijks mee werkte en omging. Ik ben tenslotte net zo goed deelgenoot van hun privéleven.”