We bestaan in relatie tot de ander

Ieder mens heeft andere mensen nodig. Met vrienden, familie, collega’s of kennissen delen we positieve ervaringen of verdriet, wanneer het leven tegenzit. Ook voor deelnemers van het Leger des Heils is een sociaal netwerk cruciaal. Daarom bouwt het Leger samen met deelnemers aan herstel van een eigen netwerk. Ervaringsdeskundige Natasja: "Uiteindelijk wil ieder mens in verbinding zijn met anderen."

"Wat is beschadigd door relaties, kan meestal alleen hersteld worden door relaties. Daarvan ben ik overtuigd." Aan het woord is Natasja Schreuder (38) uit Ede, die al twaalf jaar als ervaringsdeskundige werkt bij het Leger in Amsterdam. Ze heeft een lange weg afgelegd om te komen waar ze nu is en ze kent de waarde van relaties. "Ik durf open te zijn over wat het hebben van relaties met je doet en heb geleerd hoe het is om zelf geholpen te worden."

Haar kennis en ervaring zet Natasja in om deelnemers en collega’s te helpen. "De mensen die ik begeleid, zijn mensen met een trauma. Dat trauma zit in het verlies van relaties, mensen denken dat ze er niet mogen zijn. Maar om relaties aan te gaan, moet je verbinding maken. Zolang iemand zich afsluit voor anderen, ontstaat er geen opening. Durf je kwetsbaar te zijn? Durf je vertrouwen te hebben? Dat zijn de eerste en moeilijkste stappen om te nemen.’ In het contact met mensen die ze helpt, probeert Natasja over te brengen dat zij naast hen staat door te vertellen over wat ze zelf heeft meegemaakt. ‘Mijn eigen ervaringen maken dat ik schouder aan schouder met hen sta. Als de verbinding is gelegd, stel ik belangrijke vragen. Wat heb je zelf gedaan? Wat heb je nodig om eruit te komen? Het antwoord is bij iedereen anders, maar het vormt een vertrekpunt op weg naar een netwerk."

Dat vertrouwen is inderdaad cruciaal, beaamt systeemtherapeut Judith Creemers. Zij geeft al jaren systeemtherapie, een vorm van psychotherapie waarin relaties centraal staan. ‘Wij bestaan allemaal in relatie tot de ander: binnen een huwelijk, een gezin, een wijk, een dorp, een stad, een vriendengroep, lotgenoten, een vereniging of geloofsgemeenschap, school, werk, enzovoort. Zonder netwerk voelt een mens zich snel eenzaam.’ Bij systeemtherapie staat niet zozeer de klacht centraal, maar de wijze waarop iemand van betekenis is voor de ander. De cliënt en de therapeut staan stil bij de band tussen de cliënt en de ander, en bij wat de cliënt zelf kan doen om die band te verbeteren. Judith: "Als systeemtherapeut kijk ik naar een probleem zonder te zoeken naar dé oorzaak daarvan. Die is er namelijk meestal niet, of is voor iedereen anders. Het is veel interessanter om samen te zoeken naar wat voor de cliënt allemaal samenhangt met het probleem. En welke gevolgen dit heeft voor de relaties met mensen die belangrijk voor hem zijn."De relaties met mensen aan wie je gehecht bent – je ouders, kinderen, partner, goede vrienden – hebben de meeste invloed, weet Judith. "Omdat dit de relaties zijn waarbinnen je je idealiter het veiligst en meest gezien voelt. Ze dragen bij aan jouw persoonlijkheidsontwikkeling en identiteitsvorming. Tegelijk zijn dit ook de relaties waarbinnen mensen die in therapie gaan, de meeste schade hebben opgelopen."

Het succes van de therapie hangt af van hoeveel schade iemand opliep in relaties. Ook speelt mee of iemand onder ogen kan zien wat zijn eigen aandeel in de verstoorde relatie is, en of hij bereid is om iets anders te doen dan hij gewend is. Judith: "De cliënt is mijn eerste verantwoordelijkheid, maar dat betekent niet dat ik klakkeloos meega in diens verhaal. Ik verplaats me ook in de ander en zet een meervoudige blik in om te werken aan herstel van relaties." Dat herstel kan voor beide partijen zoveel betekenen. "Laatst sprak ik een verslaafde cliënt die geen contact meer had met zijn dochter. Ik stelde voor dat hij een brief zou sturen, zonder verwachtingen, waarin hij haar leed erkent en zijn wens voor haar in de toekomst uitspreekt. Dit gaf hem rust. Dat hij heeft laten merken dat hij ondanks alles haar vader is, kan op termijn heilzaam werken voor zijn dochter en hun band."

Natasja Schreuder herkent dit voorbeeld. "Soms kun je door de juiste vraag te stellen iets aanboren bij iemand. Uiteindelijk wil ieder mens in verbinding zijn met anderen, daarvoor is soms een zetje nodig. Bouwen aan relaties kan lang duren, het vraagt veel geduld. Soms duurt het anderhalf jaar voordat iemand de stap zet naar een buurthuiskamer van het Leger des Heils. Het kan een worsteling zijn, waarbij ik goed mijn grenzen moet bewaken. Maar de liefde die ik voel voor mensen en mijn geloof helpen me daarbij." Volhouden is belangrijk, weet ook Judith. Dat volhouden vrijwel altijd loont, is een bemoedigende bevinding op basis van haar jarenlange ervaringen met systeemtherapie. "Het vraagt lef om de eerste stap te zetten. Maar als iemand de moed heeft om zijn hand uit te steken en hulp te vragen, zie je dat mensen zelden op hun gezicht gaan. Mensen zijn vrijwel altijd bereid iets te doen als iemand anders hen oprecht om hulp vraagt."