De Bijbel in het Nederlands

De bijbel werd oorspronkelijk geschreven in het Hebreeuws en het Grieks. Die talen zijn heel anders opgebouwd dan het Nederlands. Het is dan ook een hele klus om de teksten te vertalen. Zo’n vertaling is nooit perfect. Sommige woorden of begrippen bestaan namelijk wel in de ene taal, maar niet in de andere. In dat geval moet er dus een woord gekozen worden dat zoveel mogelijk hetzelfde betekent. Soms zijn er meerdere mogelijkheden die allemaal dicht in de buurt komen. In dat geval kiest de vertaler datgene, wat volgens hem het best klopt. Niet elke vertaler maakt dezelfde keus. Dat merk je als je meerdere bijbels leest; soms zijn teksten heel verschillend opgeschreven.

Kijk bijvoorbeeld eens naar de tien geboden. Deze vertellen hoe jij je leven het beste vorm kunt geven. Het zijn korte stukjes tekst, een soort samenvattingen eigenlijk. Dat betekent dat elk woord belangrijk is om te begrijpen. Het luistert erg nauw. Als we inzoomen op het negende gebod, komen we in verschillende bijbels verschillende uitleggen tegen. De Bijbel in Gewone Taal zegt dit: ‘Vertel bij de rechter geen leugens over iemand’. Opmerkelijk, want het woord ‘rechter’ komt in de meeste andere vertalingen niet voor.

Hoe moeten we daar dan naar kijken? Het is interessant om de oorspronkelijke tekst (de ‘grondtekst’) eens onder de loep te nemen. In het Hebreeuws staat er: Lo Tanah Berayach Ed Sjeker. We focussen ons even op het woord ‘Berayach’, dat meerdere betekenissen heeft. Zo kan het staan voor je naaste, broeders, vrienden, metgezel, echtgenoot, geliefden, en allerlei soorten mensen om je heen. Maar niet per se voor ‘rechter’.

Goed om even bij stil te staan. Dan staat er dus eigenlijk ‘vertel geen leugens aan mensen om je heen’. Het lijkt vooral te gaan over contacten tussen mensen. Vertel geen leugens over anderen. Roddel niet. Maak een ander niet zwart. Bedrieg elkaar niet! Ook bij een rechter is natuurlijk eerlijkheid geboden. Maar de essentie van dit gebod is weer terug te voeren op de kern van alle geboden: heb de Heer lief met heel je hart, en de ander zoals jezelf. En zou jijzelf willen dat anderen nare verhalen over je verspreidden, of dingen tegen je zeiden die gewoonweg niet waar zijn? Zou het niet prachtig zijn als we altijd zeker wisten dat de ander de waarheid sprak, tegen én over ons?  

Het is niet de bedoeling om hier de bestaande vertalingen af te doen als onjuist. Maar het is wel goed om te beseffen dat je steeds te maken hebt met menselijk werk. Hoe meer mogelijkheden er zijn voor vertaling, hoe groter de kans wordt dat teksten op meerdere manieren worden geïnterpreteerd. Beperk je dus niet tot één bijbel. Leg er meerdere naast elkaar en kijk wat je daar van leert!